Arty, een historische roman – hoofdstuk 28: “De zeer veelbelovende Arty!”

April 1911

Mijn ogen geloven nog steeds niet wat ze lezen, ook al hebben ze de tekst al duizend keer gespeld. Mevrouw Fournituur kwam vanochtend geheimzinnig glimlachend de winkel inlopen. In haar hand had ze De Telegraaf. Ze hield mij de opengeslagen krant voor.

Eerst had ik alleen maar de grote advertentie van Maison de Bonneterie gezien, die iedereen uitnodigde om de voorjaarsexpositie te komen bekijken in de winkels in Den Haag en Amsterdam. Pas toen mijn ogen naar beneden gleden, zag ik het bericht over een wel heel andere expositie staan: de tentoonstelling in Villa Mauve Laren, die vorige week geopend is.

De opening op zich was mij eerlijk gezegd wel tegengevallen; een wat duffe bijeenkomst van kennelijke heren van stand die stijfjes met elkaar het glas hieven. Op een paar dames na was het puur een mannenaangelegenheid. De vrolijkheid van het feest in Hotel Hamdorff een paar maanden geleden, was ver te zoeken. Maar er waren dan ook niet veel collega’s, althans niet dat ik zag. Nico van Harpen opende de expositie, en echt verguld was ik, vooral achteraf, dat hij mij ook nog noemde. Ja, zelfs naar mij wees toen hij zei dat er twee schilderijen bij hingen van een leerlinge van Verhooft: ‘De zeer veelbelovende Arty!’ Met een natuurlijk weer knalrood hoofd zag ik iedereen verbaasd, of was het nou echt minachtend, naar mij kijken. Mijn ogen zochten naar een opening in de grond om fluks door te kunnen verdwijnen, in plaats daarvan zag ik in het tapijt Nelly Court verschijnen, die mijn zesjarige hand pakte.

‘Dag Aartje, ik heet Nelly, Nelly Court. Nou ja, eigenlijk Neeltje, maar dat vond ik zo suf. Wil je me beloven dat je je nooit meer iets wijs laat maken. Dat, zodra die jongens je weer lastigvallen, je ze meteen van repliek dient? Niet bang zijn, nooit bang zijn. Dan houdt het vanzelf op, hebben ze er geen lol meer in.’ Ze zucht. ‘Het is ook overal hetzelfde.’

Met opgeheven hoofd had ik wat om me heen geglimlacht. Waarop tot mijn stomme verbazing een beleefd applausje volgde. Maar deze recensie, hier voor mijn neus, dat is toch wel het grootste applaus denkbaar! Na de opening was er van geen enkele feeststemming sprake geweest; Verhooft die altijd alles wil vieren, had daar dit keer geen belangstelling voor. Hij moest nog veel werken die avond en deed dit liever alleen. En ik was weer op de tram naar Amsterdam gestapt. Niet vrolijk, wel voldaan, want de Gekooide Vrouw en Bloem in Bloei hingen allebei prachtig. De felle kleuren staken behoorlijk af bij Verhoofts veel ingetogener, traditioneler werk. Ja, mijn schilderijen spatten echt van de muur af, had ik blij vastgesteld.

Opnieuw smul ik van het artikel en vooral van de laatste alinea. Verhoofts werk – in mijn ogen eerlijk gezegd aan alle kanten risicoloos – kwam er als altijd best goed vanaf, hoewel hij echt veel betere beoordelingen heeft gehad. Maar dan die paar zinnen over mij!

Arty beoefent de schilderkunst met haar hart. Haar werk is niet te vergelijken met dat van haar befaamde meester. Een groter verschil dan tussen deze twee is nauwelijks denkbaar. Is zijn kunst de meest materiële die er is, die van haar komt recht uit het hart. Een moedig, strijdbaar vrouwenhart, dat wellicht nog te veel door haar meester wordt ingeperkt.

Ha! Ingeperkt! Klopt! Ander woord voor ‘gekooid’. Iets zachter, maar vooruit, deze schrijver lijkt mijn schilderijen begrepen te hebben.
Met de krant in mijn hand maak ik een sprongetje. Wie had dit ooit durven denken. Dit stuk moet ik naar moeder sturen, en gauw!

Een rare friemel kronkelt door mijn maag: waarom heb ik nog steeds helemaal niets van haar gehoord? Het is dat ik tot vorige week onafgebroken voor de tentoonstelling ben bezig geweest, anders was ik zeker tóch op de trein gestapt. En natuurlijk moest ik ook een paar zondagen naar Verhooft, wilde het tussen ons weer goedkomen. Wat ondanks mijn inspanningen om te voldoen aan al zijn lichamelijke wensen niet helemaal gelukt is. Of helemaal niet. Er is nog steeds een verwijdering, een verstikkende afstand, tussen ons. En ik weet eigenlijk niet of ik dat erg vind. Het is natuurlijk veel beter om er helemaal mee te stoppen, en gewoon een leuke vriend te nemen. Of niets, in mijn eentje heb ik het nog wel het meest naar mijn zin. Misschien doordat ik enig kind ben en nooit een vader heb gehad? Maar hoe is het nou toch met moeder?

Hopelijk leest dominee Oortsen De Telegraaf en hoort ze op die manier over dit bericht. Net als toen, maar nu komt haar dochter er wel heel anders uit dan als verzopen kat. De winkelbel brengt me met een schok terug naar het hier en nu. Het is mevrouw Fournituur die opnieuw de winkel inkomt, ze zwaait enthousiast met De Amsterdammer ‘Kijk nou eens wat er hier in De Groene staat! Een zo mogelijk nog betere bespreking dan die andere, in ieder geval voor jou!’ Ze legt de krant op de toonbank. Haar wijsvinger glijdt over de regels die over mijn werk gaan: ‘Hier!’

Daar waar Pieter Verhooft meer behoudend is, leeft zijn leerlinge haar emoties uit en legt zo haar persoonlijke visie bloot. Zij heeft het onmiskenbaar in haar vingers. Wat een fijn artistiek gevoel, gecombineerd met een enorme realiteitszin. Arty heeft een nieuwe kunst gecreëerd: zij geeft uiting aan haar gevoelens en ongetwijfeld niet alleen aan die van haar, maar aan die van vele vrouwen. Even gedurfd als oprecht lijkt zij haar meester met haar wel zeer originele werk voorbij te streven.
Het is goud dat zij heeft gevonden, het lijkt goud dat haar toebehoort.