Arty, een historische roman – hoofdstuk 12: “Inspiratie bestaat niet”

Verhooft zet Madame op zijn ezel. Met een sigaar tussen zijn duim en wijsvinger loopt hij een stuk naar achteren om het schilderij van een afstand te bekijken. In het licht van de kaarsen is de balzaal van vanochtend omgetoverd tot een knus schildershol. “Wacht.” Hij steekt een petroleumlamp op. “Beetje ouderwets, maar zolang we niet schilderen geen elektrisch licht. Dat verpest de sfeer bij de aanschouwing. Het genot van de aanschouwing!” Hij lacht bulderend en gaat weer naar de plek waar hij stond. Nadenkend trekt hij aan zijn sigaar. De rook in kringetjes uitblazend loopt hij naar links, dan naar rechts, met zijn blik onafgebroken op Madame.

“Het is nog niet af, Verhooft.” Verbaasd kijkt hij opzij: “Verhooft? O ja. Natuurlijk.” Weer die lach, maar zijn blik verandert op slag. Hij kijkt me ernstig aan. “Niet af? Waarom niet?” Met mijn vingers frummel ik in de zakken van mijn jurk naar iets waarvan ik weet dat het er niet is. Een doekje, om mijn handen droog te vegen. Of zoiets. “Ik had gisteravond niet zoveel inspiratie, ik…” “Inspiratie? Heb je daarvoor die doeken, verf, kwasten en ezel gekregen? Voor in-spi-ra-tie?”

Met een grote stap staat hij naast me, vlak voor het doek van Madame. Hij buigt opzij en zegt met zijn mond bijna in mijn haar: “Inspiratie. Weet je wel wat dat is?” Hij kijkt naar het doek. “Inspiratie bestaat niet. Nou ja, het woord bestaat natuurlijk wel. Maar met een heel andere betekenis dan die er tegenwoordig zo graag aan gegeven wordt. ‘Inspiratie’ komt van ‘Inspirare’: inblazen. Zo is inspiratie iets wat je jezelf inblaast. En wat je er nooit meer uitblaast als excuus om te verdoezelen dat je gewoon te lui was. Onthoud je dat? Het woord inspiratie wil ik je nooit meer oneigenlijk horen gebruiken, heb je dat begrepen?”

“Ja, meneer Verhooft.” “Verhooft, was het toch?” “Ja, Verhooft.” “Maar goed, het is dus nog niet af. Dat kan ik wel zien ook, want er ontbreekt nog een en ander. Om te beginnen met het belangrijkste: de emotie. Deze vrouw heeft emotie, dat wil ik zién. Spanning! Het moet spannend zijn. Hier!” Hij wijst tussen haar wenkbrauwen. “Daar!” Zijn vingers glijden over haar hals en sleutelbeenderen. “Wat doen die rode vlekken daar, is ze ziek?” “Misschien is ze zenuwachtig. Of heeft ze een ruwe huid,” opper ik zachtjes. “En die blauwe plekken: ook een ruwe huid of is ze geslagen?” “Ze heeft zich gewoon gestoten, ze is toch een dienster.”

Hij schudt zijn hoofd. “Wat een onappetijtelijke onzin. Emotie wil ik zien, maar ook schoonheid. Hier!” Hij zwaait woest naar haar hals. “En daar!” Zijn vinger daalt af naar haar kruis, verstopt onder het schort. “Dit is natuurlijk een grapje. Maar begrijp je?” “Niet helemaal, als ik eerlijk ben.” “O nee?” “Eh, nee. Dat beeldje van Madame beneden in de zitkamer heeft ook geen emotie. Daarom is ze ook een dienster. Een uitgekookte…” “Zeg, je weet toch wel over wie je het hebt? Een van de belangrijkste vrouwen uit de geschiedenis. Prima dat jij haar neer wilt zetten als een dienster, ik begrijp de recalcitrante visie, vind die uiterst origineel ook, maar ze was natuurlijk wel iets anders.” Hij is even stil. “Beslist veel meer dan dat. Het waren heel andere tijden, weet je, zo vóór de Franse Revolutie. Vrijgevochten tijden waar wij geen idee van hebben. Die moet je eerst bestuderen, je moet kunst altijd binnen de context van het tijdsbeeld beschouwen.”

“Dan had ik haar dus net zo goed niet kunnen schilderen. Laat ook maar, het heeft geen zin. Ik verdoe uw dure tijd.” Ik maak aanstalten om het doek van de ezel te pakken. Er is maar een ding wat ik nu wil: zo snel mogelijk naar boven. Alleen zijn. Met mezelf en met Madame.